Zużytkowanie składników pokarmowych obornika przez rośliny
Wnosząc przy nawożeniu gnojem pewien zapas pokarmów stawiamy pytanie, czy wszystkie te pokarmy będą mogły być przez rośliny pobrane.
Pytanie to jest o tyle ważne, że dopiero jego rozstrzygnięcie umożliwia ustalenie pewnego bilansu pokarmów. Możemy obliczyć ile pokarmów zabieramy z plonami z pola; musimy wiedzieć, jaka część pokarmów gnoju może być przez rośliny pobrana.
Wyczerpanie azotu nawozu stajennego waha się w szerokich granicach od kilkunastu procent do przeszło 40%. W glebach czynnych, piaszczystych, przepuszczalnych, wyczerpanie azotu gnoju jest większe – waha się między 30 a 40%. Natomiast w glebach mokrych, zimnych, nieczynnych spada poniżej 20%. Drenowanie gleby ma przez to dla wykorzystania azotu gnoju bardzo doniosłe znaczenie.
Wnosząc na 1 ha 200 kg. azotu rośliny w okresie 4-letnim na glebach czynnych będą mogły wykorzystać najwyżej 80 kg., natomiast na glebach nieczynnych pobierają mniej niż 40 kg. Co się dzieje z resztą azotu? Na glebach przepuszczalnych niewątpliwie pewna dość znaczna część azotu ulega wypłukaniu w głębsze warstwy. W glebach zimnych, mokrych, nieczynnych znaczna część azotu ulega denitryfikacji, uchodzi jako wolny azot w atmosferę. Pewna nieznaczna część azotu, tak na glebach czynnych, jak i nieczynnych, przechodzi w kapitał gleby.
W czynnych glebach roślina w 1 roku pobiera około połowę przyswajalnego azotu, na rok drugi przypada 1/3 część całej ilości azotu, reszta na rok 3 i 4. W glebach zwięzłych rośliny w pierwszych trzech latach dość równomiernie wyczerpują zapas azotu.
Wyczerpywanie kwasu fosforowego zawartego w gnoju przez rośliny w okresie 4-letnim ulega wahaniom w jeszcze szerszych granicach aniżeli azotu – dochodzi bowiem w korzystnych warunkach do 70%, a w niekorzystnych spada do kilkunastu procent. W glebach czynnych kwas fosforowy gnoju rośliny bardzo intensywnie wyczerpują bo około 60 – 70%, natomiast w zwięzłych, zimnych glebach wyczerpywanie waha się między 15 – 20%.
W pierwszym roku na czynnej glebie roślina niekiedy pobiera około 35% podanego w oborniku kwasu fosforowego. Jest on przez to znacznie lepiej przyswajalny aniżeli kwas fosforowy superfosfatu, co się zapewne tłumaczy tym, że związki organiczne a zwłaszcza ciała koloidowe, próchniczne pobudzają roślinę do wytworzenia obfitego systemu korzeniowego, którym roślina łatwo wchłania fosforany.
Potas obornika rośliny w okresie 4-letnim zarówno na czynnych jak i mniej czynnych glebach pobierają w 40 – 50% i pobieranie odbywa się najintensywniej w pierwszym roku.
Czy ilość składników pokarmowych wniesionych z gnojem do roli wystarcza na uzyskanie pełnego plonu?
Rośliny w okresie 4-letnim potrafią pobrać niedużą ilość wniesionych z gnojem składników pokarmowych; azotu średnio 30%, kwasu fosforowego średnio 40% i tlenku potasowego najwyżej 50%. To znaczy przy średniej dawce obornika 300 kg. na 1 ha, rośliny pobrać mogą w okresie 4-letnim około 27 – 67 kg., azotu, 30 – 54 kg. kwasu fosforowego i 90 – 135 kg. tlenku potasowego.
Należy cyfry te porównać z ilościami pokarmów, które zbieramy w średnio dobrych plonach z 1 ha.