Gleba a urodzajność

By admin

15 czerwca, 2018 Nawozy No comments
Tagi:

Niemniej ważne dla rozwoju roślin są warunki glebowe. W glebach uprawnych rozróżniamy warstwę orną, podglebie i podłoże. Warstwa orna jest mniej lub więcej bogata w próchnicę, bywa uprawiana i normalnie nawożona. Powinna być utrzymana w stanie dobrej uprawy, odpowiednio spulchniona. Przy obfitym dostępie powietrza odbywa się w niej rozkład materii organicznej pod wpływem drobnoustrojów, w glebie rozwija się bujnie życie, które na rozwój roślin wpływa dodatnio.

Podglebie. Pod warstwą orną na granicy gleby i podglebia znajduje się tzw. eluwium czyli poziom wymywania. Jest to warstwa luźna wyługowana ze składników pokarmowych odznaczająca się kolorem jasnym, niekiedy zupełnie biała wskutek zawartości znacznej ilości pyłu krzemionkowego. Pod tą warstwą eluwialną pojawia się jeszcze w podglebiu tzw. iluwium czyli poziom wmywania, jeszcze należący do podglebia, pojawiający się w naszych bielicach w głębokości około 40 – 80 centymetrów. Warstwa ta powstaje wskutek wmywania z warstwy ornej i warstwy eluwialnej związków, które się w warstwie iluwialnej strącają, jak związków fosforu, glinu, żelaza, wapnia, a nawet niekiedy i próchnicy. Ciała te wpłukują się do iluwium, częściowo jako roztwory, częściowo jako zawiesiny mechaniczne. Tworzą się w ten sposób mniej lub więcej zbite warstwy iluwialne. Iluwium przez to staje się mniej przepuszczalne i posiada zdolność zatrzymywania wody i pokarmów. Niekiedy tworzy się w warstwie iluwialnej tak zbita twarda masa, że staje się nieprzepuszczalna dla korzeni roślin. Z żelaza, próchnicy i fosforu tworzą się zbite masy rdzawe, zacementowane, niekiedy tworzące twarde kamienie. Jest to warstwa rudawcowa czyli orsztynowa, hamująca rozwój korzeni roślin.

Podłoże. Na rozwój roślin ma wpływ ukształtowanie się tych wszystkich warstw glebowych aż do podłoża włącznie. Nie sama warstwa orna decyduje o wysokości plonów, lecz cały profil glebowy. Np. dobrze wykształcona, niezbyt zbita warstwa iluwialna gwarantuje roślinie dostateczny zapas wody, a także i pokarmu. Koniczyny dla dobrego rozwoju wymagają dobrze wykształconej warstwy iluwialnej. Jeżeli warstwa iluwialna jest zbita, wtedy zboża początkowo rozwijające się dobrze zostają w dalszym rozwoju zahamowane i wydają nikłe kłosy. Korzenie bowiem nie mogą przebić utworzonej warstwy rudawcowej. Gdy się np. sadzi drzewka, trzeba warstwę rudawcową rozkopać. Przy uprawie zbóż wystarczy niekiedy wprowadzić do płodozmianu na glebach piaszczystych łubin, by tę stosunkowo jeszcze słabo rozwiniętą warstwę rudawcową rozkruszyć i umożliwić rozwój zbóż.

Pod warstwą iluwialna jest poziom glejowy czyli poziom wody podsiąkającej. Warstwy glejowe charakteryzują się procesami odtlenienia, co już na oko staje się widoczne. Tworzące się bowiem związki żelazawe mają barwę zielonawą lub niebieskawą, w przeciwieństwie do związków żelazowych, które zabarwiają warstwę rudawcową na żółto, pomarańczowo lub brunatno. Obfite występowanie warstw glejowych świadczy o zachodzących procesach beztlenowych szkodliwych dla rozwoju korzeni roślin. Złagodzić można zło przez odprowadzenie nadmiaru wody za pomocą drenowania.

Wysokość plonów zależy przez to od szeregu czynników glebowych różnych warstw, nie tylko samej warstwy ornej, ale podglebia i podłoża. W glebie zdrowej korzenie roślin sięgają bardzo głęboko. Normalnie w takich glebach nasze nawet „płytko” korzeniące się zboża sięgają do głębokości 2 m, a niekiedy nawet do 2,50 m. Natomiast łubiny, koniczyny, buraki a zwłaszcza lucerny korzenią się do głębokości 3 a nawet 5 m. Lucerna sięga do warstw 7-mio, a nawet 10-metrowych. Pełny rozwój osiągają rośliny przy głębokim korzenieniu się i tylko wtedy potrafią należycie wykorzystać pokarmy, które im dostarczymy do warstwy ornej. Przede wszystkim rolnik powinien wiedzieć, czy na jego roli roślina może osiągnąć ów pełny rozwój, gdyż tylko wtedy nawozy mogą się dobrze opłacić. Jeżeli głębszy rozwój korzeni jest zahamowany wtedy i obfite nawożenie nie da należytej opłacalności. W wielu przypadkach można warunki odpowiedniego korzenienia się roślin poprawić przez wprowadzenie do uprawy roli stosownego płodozmianu (z uwzględnieniem roślin głęboko się korzeniących).

Rośliny uzyskują pełny rozwój tylko przez głębokie korzenienie się, które im zabezpiecza czerpanie z głębokich warstw zapasów wody, co przy często pojawiających się w naszych warunkach suszach, jest rzeczą ważną. Jednakże dla dobrego wypełnienia ziarna przy uprawie zbóż jak i należytego rozwoju roślin pastewnych czy warzyw, ma decydujące znaczenie obficie rozwinięty system korzeniowy w warstwie ornej. Przy dobrej uprawie mechanicznej wywołuje się, przez należyte pielęgnowanie roślin, obfite tworzenie się korzeni, tzw. przybyszowych na samej powierzchni. Dzięki tym korzeniom roślina się wzmacnia i zdobywa zdolność czerpania obficie pokarmów z warstwy ornej, najbogatszej w składniki pokarmowe. Owe na powierzchni tworzące się korzenie przybyszowe spełniają w odżywianiu rośliny ważną rolę.

W oparciu o powyższe wiadomości z zakresu gleboznawstwa, możemy dla produkcji roślinnej wysnuć na stępujące wnioski mogące mieć praktyczne znaczenie:

  1. Warstwę orną należy utrzymywać w stanie dobrej mechanicznej uprawy i zasilać ją należycie nawozami.
  2. Natomiast nie można niszczyć naturalnego układu warstw glebowych. To też głębokie orki, przy których następuje przemieszanie warstw eluwialnych, a nawet eluwialnych z warstwą orną, mogą bardzo silnie zaszkodzić produkcji.
  3. Głębsze warstwy jedynie wzruszać można pogłębiaczami, co jest wskazane zwłaszcza wtedy, jeśli iluwium jest przy utworzeniu warstwy rudawcowej tak zbite, że utrudnia wzrost korzeni zbóż.
  4. Głębsze korzenienie się zbóż bardzo ułatwiają rośliny o silnym korzeniu, jak łubiny, buraki, koniczyny, lucerny; na tym między innymi polega ich znaczenie w płodozmianie.
  5. Jeśli pojawiają się plamy glejowe utworzone powyżej iluwium świadczące o procesach odtleniających szkodliwych dla roślin, wtedy drenowanie roli jest wskazane, a nawet konieczne.
  6. Dla zbadania urodzajności gleby, względnie określenia jej potrzeb nawożenia, nie wystarcza badanie zasobu pokarmowego warstwy ornej metodami chemicznymi. Nie wystarczają również badania warstwy ornej przy pomocy wazonów, lecz niezbędne jest uwzględnienie budowy fizycznej całego profilu glebowego. Pewne wskazówki dla praktyki dać może jedynie doświadczenie polowe.